mạc đĩnh chi là ai

Mạc Đĩnh Chi 莫挺之
Tượng thờ Mạc Đĩnh Chi ở Đền thờ Đức Thánh Trần ở Tân Phú
Thông tin cẩn chung
Sinh	1272 Hải Dương
Mất	1346（74 tuổi) Thăng Long
Tên đẫy đủ Mạc Đĩnh Chi Tên tự Tiết Phu (節夫) Tên hiệu Tích Am (僻庵) Thụy hiệu Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝)
Thân phụ	Mạc Đĩnh Kỳ (莫挺期)
Học vấn	Trạng vẹn toàn ngôi nhà Trần

Mạc Đĩnh Chi (chữ Hán: 莫挺之 1272 - 1346), thương hiệu tự động là Tiết Phu (節夫), hiệu là Tích Am (僻庵) là một trong quan lại đại thần và ngôi nhà nước ngoài phó phổ biến triều Trần vô lịch sử hào hùng VN.^[1] Năm 1304, đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, ông thi đua đỗ trạng vẹn toàn. Nhờ lanh lợi, nắm vững thâm thúy rộng lớn, ông rất nhiều lần được cử lên đường sứ quý phái Trung Quốc. Bên cạnh đó, ông còn được nghe biết như thể tổ tiên trực hệ của những đời ngọc hoàng ngôi nhà Mạc, được Mạc Thái Tổ truy tôn thụy là Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝).

Bạn đang xem: mạc đĩnh chi là ai

Xuất thân[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Mạc Đĩnh Chi quê quán ở xứ xã Bàng Hà^[2] và Ba Điểm. Trong cuộc kháng chiến kháng quân Nguyên năm 1287 vẫn theo đòi mặt hàng quân Nguyên. Nhà Trần sau thắng lợi vẫn trị tội cả xã, bắt dân thực hiện lính lệ cho những vương vãi hầu ngôi nhà Trần, ko cho tới thực hiện quan lại, tuy nhiên về sau năm 1304, Mạc Đĩnh Chi vẫn được ứng thi đua và thực hiện quan lại.^[3]

Theo Lịch triều hiến chương loại chí, Mạc Đĩnh Chi là kẻ xã Lũng Động, thị trấn Chí Linh, Hải Đông (nay là thôn Long Động, xã Nam Tân, thị trấn Nam Sách, tỉnh Hải Dương), tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông.^[4] Ông lanh lợi rộng lớn người, tuy nhiên tướng mạo mạo xấu xa xí.^[1]

Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc phanh học tập đàng, tụ hội văn sĩ tư phương, chu cấp cho cho tới ăn diện, huấn luyện nhiều nhân tài, vô cơ với Mạc Đĩnh Chi. Sách Đại Việt sử ký toàn thư chép rằng: Ích Tắc là con cái loại của Thượng hoàng, lanh lợi hiếu học tập, thông hiểu lịch sử hào hùng, lục nghệ, văn vẻ nhất đời. Dù nghề nghiệp lặt vặt như đá cầu, tiến công cờ, ko nghề nghiệp gì ko thông thạo; từng phanh học tập đàng ở mặt mày hữu phủ đệ, tụ hội văn sĩ tư phương cho tới tiếp thu kiến thức, cấp cho cho tới ăn diện, huấn luyện trở thành tài như Mạc Đĩnh Chi ở Bàng Hà, Bùi Phóng ở Hồng Châu,... bao gồm trăng tròn người, đều được sử dụng cho tới đời.^[5]

Sự nghiệp[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1304 đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, triều đình phanh khoa thi đua Cống sĩ lấy 44 người đỗ Thái học viên (tiến sĩ).^[5] Mạc Đĩnh Chi đỗ Trạng nguyên; Bùi Mộ đỗ bảng nhãn, Trương Phóng đỗ thám hoa. Khi mới mẻ đỗ ngôi nhà vua chê ông xấu xa, Mạc Đĩnh Chi bèn thực hiện bài xích phú Ngọc tỉnh liên (Sen vô giếng ngọc) nhằm tự động ví bản thân với sen. Trong bài xích phú với đoạn:

Há rằng trống không trống rỗng bất tài

Thuyền quyên lắm kẻ lỡ thời thương thay cho.

Nếu tao lưu giữ mực trực tiếp tức thì.

Mưa tụt xuống gió máy táp coi ni cũng thường

Vua Trần Anh Tông coi rồi tuyên dương hoặc, thăng thực hiện Thái học viên dũng thủ, sung chức Nội thư gia.^[1]

Tham dự triều chính[sửa | sửa mã nguồn]

Thời vua Trần Minh Tông, Mạc Đĩnh Chi càng được tin cẩn người sử dụng trọng đãi. Ông là kẻ thanh liêm, vua biết mong muốn demo ông, sai người lấy 10 vạn quan lại chi phí nhằm trước cửa ngõ ngôi nhà ông. Sáng ngày sau Đĩnh Chi lấy ví tiền lên triều, tâu ngôi nhà vua, Vua nói: "Không ai nhận chi phí ấy, thì cho tới khanh lấy nhưng mà chi dùng". Ông vẫn kể từ chối và không sở hữu và nhận vì như thế nhận định rằng người rơi rụng tiếp tục phiền lòng , thời điểm này vua cho thấy rằng chỉ demo lòng và trao cho tới Mạc Đĩnh Chi phần thông thường vì như thế lòng cương trực.^[4]

Mạc Đĩnh Chi cùng theo với những vị Trần Thời Kiến, Đoàn Nhữ Hài, Độ Thiên Lư, Nguyễn Dũ, Phạm Mại, Phạm Ngộ, Nguyễn Trung Ngạn,... được sử quan lại Ngô Thì Sĩ đánh giá và nhận định vô Việt sử tiêu xài án: Các ông này Lúc thực hiện quan lại, ngạnh trực dám trình bày trực tiếp, với phong thái đại thần và nhân tài thịnh nhất rộng lớn triều những vua khác.^[4]

Thời vua Trần Hiến Tông ông thực hiện chức Nhập nội hành khiển, Lang trung hữu ty, gửi quý phái thực hiện Lang trung mô tả ty trải cho tới chức Tả bộc xạ ở mặt hàng quan lại vĩ đại.^[1]

Đi sứ ngôi nhà Nguyên[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1308 đời vua Trần Anh Tông, Mạc Đĩnh Chi lên đường sứ ngôi nhà Nguyên, mừng vua Nguyên Vũ Tông mới mẻ đăng quang.^[a] Đó là khi mới mẻ trăng tròn năm tiếp theo cuộc chiến tranh kháng quân Nguyên loại 3 (1287-1288), sứ cỗ bị nắn gân cốt cực mạnh.

Tuy nhiên vô hoạt động và sinh hoạt bang phó ông vẫn tỏ rõ rệt khí phách và tài năng của tôi. Hoạt động và tài năng văn vẻ của ông vẫn nhằm lại nhiều giai thoại phổ biến.

Sau cơ năm Nhâm Tuất (1322) ông lên đường sứ thứ tự 2, tuy nhiên ko tìm kiếm ra mối cung cấp tin cẩn.

Giai thoại lên đường sứ[sửa | sửa mã nguồn]

Tại cửa ngõ ải[sửa | sửa mã nguồn]

Thử thách văn vẻ thứ nhất là vì trời mưa nên Sứ cỗ cho tới cửa quan Pha Lũy (nay là ải Nam Quan) bị trễ. Quan trấn ải phía Trung Quốc ko chịu đựng phanh cổng trở thành, tuy vậy vì như thế biết lừng danh ông, nên demo tài vì chưng câu đối:

Quá quan lại trì, quan lại quan bế, nguyện quá khách hàng quá quan

Nghĩa là: Qua cửa ngõ quan lại trễ, cửa ngõ quan lại đóng góp, mời mọc khách hàng qua quýt đàng qua quýt cửa ngõ quan lại.

Ông vẫn đáp lại:

Tiên đối dị, đối đối nan, thỉnh tiên sinh tiên đối

Nghĩa là: Ra câu đối trước thì dễ dàng, đối câu đối mới mẻ khó khăn, van lơn tiên sinh đối trước.

Quan lưu giữ ải phục tài, ngay tắp lự Open ải đón sứ cỗ và tiếp đãi vô cùng trọng thể.

Buổi tiếp con kiến đầu tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Khi cho tới Đại Đô (nay là Bắc Kinh, Trung Quốc), thấy Mạc Đĩnh Chi người thấp bé bỏng, nên người Nguyên tỏ ý khinh thường thông thường. Trong buổi tiếp con kiến thứ nhất người triều Nguyên vẫn rời khỏi câu đối:

Nhật hoả vân yên ổn, bạch đán thiêu tàn ngọc thố

Nghĩa là: Mặt trời là lửa, mây là sương, buổi ngày thiêu cháy vừng trăng. Hàm ý là đại quốc vừa đủ sức nhóm cháy nước nhỏ.

Xem thêm: engfa là ai

Mạc Đĩnh Chi vẫn đối lại:

Nguyệt cung tinh anh đạn, hoàng thơm xạ lạc kim ô

Nghĩa là: Trăng là cung, sao là đạn, chiều tối tối phun rụng mặt mày trời. Hàm ý là nước nhỏ cũng hoàn toàn có thể ngăn chặn nước rộng lớn vô yếu tố hoàn cảnh phù hợp.

Vế đối này của Mạc Đĩnh Chi còn lấy kỳ tích Hậu Nghệ xạ nhật, hoặc Hậu Nghệ phun rụng chín mặt mày trời thực hiện gốc. Kim Ô, hoặc Quạ Mặt Trời, buổi ngày cất cánh lên tai hoạ nhân gian lận. Hậu Nghệ bèn lấy cung phun rụng chín con cái, chỉ chừa lại một con cái có một không hai nhằm phát sáng nhân gian lận.

Bức giành chim sẻ ở phủ Tể tướng[sửa | sửa mã nguồn]

Khi Tể tướng mạo triều Nguyên phanh tiệc đón tiếp sứ cỗ Việt, ông thấy vô phủ Tể tướng mạo với tranh ảnh thêu chim sẻ vàng đậu bên trên cành trúc vô cùng đẹp nhất. Đĩnh Chi kéo con cái chim sẻ xuống xé nhừ rời khỏi, người Nguyên căn vặn cớ sao ? Ông nói:Cổ nhân với vẽ mai và tước đoạt, ko thấy vẽ trúc và tước đoạt (sẻ). Trúc là quân tử, tước đoạt là hạ nhân, bức trướng thêu này là người hạ nhân lấn lướt người quân tử, ni tôi vì như thế Thánh triều nhưng mà trừ ông tơ tệ ấy lên đường.^[4]

Bài minh hình mẫu quạt[sửa | sửa mã nguồn]

Khi vô chầu vua Nguyên Vũ Tông, đang được cuối ngày hè oi bức, với người của Sát Hợp Đài hãn quốc dưng hình mẫu quạt, ông phụng mệnh thực hiện bài xích minh vô hình mẫu quạt. Sứ thần nước Cao Ly thực hiện kết thúc trước, với 4 câu, 16 chữ, Mạc Đĩnh Chi nom thế cây bút viết lách, hiểu rằng bài xích của sứ thần Cao Ly rồi, ngay tắp lự theo đòi ý nhưng mà thực hiện phiên câu văn lên đường, lại dẫn tăng 3 câu ở vô truyện thực hiện liên hiệp, được tuyên dương thưởng rộng lớn, đầy đủ biết ông tài năng và nhanh chóng lắm, người Nguyên càng tăng trầm trồ. Bài minh của sứ Cao Ly:

Uẩn long trùng trùng,

Y Doãn, Chu Công.

Vũ tuyết thê thê,

Bá Di, Thúc Tề^[6].

Bài của Đĩnh Chi:

Lưu Kim thước thạch thiên địa vi lô,

nhĩ ư tư thời hề Y Chu cự nho;

Bắc phong kỳ thê vũ tuyết tái mét vật,

nhĩ ư tư thời hề Di Tề trượt phu.

Y,

dụng chi tắc hành, xả chi tắc tàng,

duy trượt dữ nhĩ hữu thi đua phù.^[4][7]

Văn tế công chúa[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn sứ cỗ lưu ở Đại Đô, với cùng 1 công chúa ngôi nhà Nguyên bị tiêu diệt, sứ thần Việt Mạc Đĩnh Chi được cử hiểu văn tế. Để demo tài sứ fake nước Việt, quan lại Sở Lễ trao cho tới ông trang giấy tờ chỉ mất 4 chữ Nhất. Thật là một trong tình thế rất là hiểm túng, tuy nhiên rồi ông vô cùng điềm đạm ứng khẩu đọc:

Thanh thiên nhất đóa vân,

Hồng lô nhất điểm tuyết,

Thượng uyển nhất chi hoa,

Dao Trì nhất phiến nguyệt.

Y ! Vân nghiền, tuyết tiêu xài, hoa tàn, nguyệt khuyết !

Dịch nghĩa:

Trời xanh rờn với cùng 1 áng mây,

Hồng lô với cùng 1 bông tuyết,

Thượng uyển với cùng 1 cành hoa,

Dao Trì với cùng 1 miếng trăng.

Than ôi ! Mây nghiền, tuyết tan, hoa tàn, trăng khuyết !

Ý rằng: bên trên trời với cùng 1 đám mây, vô lò lửa với cùng 1 bông tuyết, vô rừng hoa với cùng 1 nhành hoa, nước Dao Trì với một phía trăng ! Than ôi ! Mây tan không còn, tuyết tung rồi, hoa tàn héo, trăng ko tròn !^[8]

Tuy nhiên bên trên thực tiễn, bài xích văn tế này là của một người sáng tác Trung Quốc, sinh sống ở thời Tống và thế gian sau vẫn lấy gán cho tới Mạc Đĩnh Chi cơ hội sau đời Tống cho tới bên trên tía thế kỷ, vẫn tạo ra trở thành một mẩu chuyện giai thoại, và theo đòi Lê Quý Đôn thì bài xích văn còn được gán cho tới Nguyễn Đăng Cảo (1619 - ?) sinh sống cơ hội đời Tống sau 600 năm.^[9]

Câu đánh đố bị tiêu diệt người[sửa | sửa mã nguồn]

Khi sứ cỗ bái biệt vua Nguyên Vũ Tông nhằm về nước, thì bọn họ rời khỏi câu đánh đố hiểm hóc:

Xem thêm: ai se la tong bi thu khoa 12

Có một cái thuyền, vô cơ với vua, thầy học tập, và phụ vương bản thân (quân, sư, phụ) tập bơi cho tới thân thích sông chẳng may gặp gỡ sóng rộng lớn đắm thuyền. Khi ấy ngươi phía trên bờ rời khỏi cứu vãn, tuy nhiên chỉ hoàn toàn có thể cứu vãn được một người thôi, thế thì ngươi cứu vãn ai?

Vào thời kỳ cơ, vấn đáp sai sẽ ảnh hưởng tội phanh thây, chém đầu hoặc lưu tích lại, làm cho nước Việt rơi rụng nhân tài. Nhưng ông vẫn trả lời:

Thần đứng bên trên bờ, thấy thuyền bị đắm, vớ cần vội vàng nhẩy xuống sông tập bơi rời khỏi cứu vãn, hễ thần gặp gỡ ai trước thì thần cứu vãn người ấy trước, bất kể người ấy là vua, thầy học tập hoặc phụ vương bản thân.

Cuối nằm trong ông được rời khỏi về.

Gia đình[sửa | sửa mã nguồn]

• Tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông sinh rời khỏi Mạc Hiển Đức, Hiển Đức sinh Hiển Tuấn, Hiển Tuấn sinh Đĩnh Kỳ. Mạc Đĩnh Kỳ sinh Mạc Đĩnh Chi.^[4]
• Mạc Đĩnh Chi sinh rời khỏi Mạc Cao, Mạc Cao sinh rời khỏi Mạc Thúy, Mạc Thúy sinh rời khỏi Mạc Tung, dời quý phái ở xã Lan Khê, thị trấn Thanh Hà rồi sinh rời khỏi Mạc Bình, Mạc Bình lại dời quý phái xã Cổ Trai, thị trấn Nghi Dương rồi trú bên trên cơ. Bình sinh rời khỏi Mạc Hịch, Mạc Hịch lấy phụ nữ trưởng của Đặng Xuân người nằm trong xã, sinh được tía nam nhi, con cái trưởng là Mạc Đăng Dung, con cái loại là Mạc Đăng Đốc, con cái út ít là Mạc Đăng Quyết. Mạc Đăng Dung với mức độ khoẻ, vì như thế đỗ võ cử, được sung vô quân túc vệ, cho tới phía trên phong cho tới chức này.^[5] Mạc Đăng Dung sau thực hiện vua - Mạc Thái Tổ của triều Mạc.
• Năm 1406, ngôi nhà Minh xâm lăng nước Đại Ngu, Mạc Địch, Mạc Thúy, Mạc Viễn và Nguyễn Huân mạo nhận là bọn họ Mạc đều là những kẻ bất khoái trá, đón mặt hàng quân Minh, người Minh đều trao cho tới quan lại chức. Sau Mạc Thúy thực hiện cho tới Tham chính; Mạc Địch thực hiện cho tới Chỉ huy sứ; Mạc Viễn thực hiện cho tới Diêm vận sứ; Huân thực hiện cho tới Thầy chính; (Thúy, Địch, Viễn là con cháu Mạc Đĩnh Chi).^[5]

Hậu duệ ở Triều Tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn lên đường sứ Trung Hoa, sứ cỗ nước Việt chia sẻ vô cùng thân thích thiết với sứ cỗ nước Cao Ly. Sự tương đương yếu tố hoàn cảnh của nhị nước trước cường quốc Trung Hoa, cùng theo với tài năng của Mạc Đĩnh Chi thực hiện sứ thần Cao Ly yêu thích. Vị sứ thần Cao Ly vẫn mời mọc ông quý phái đùa và gả con cháu gái cho tới ông. Người thiếp này sinh được một nữ giới, và thứ tự ông lên đường sứ loại nhị thì sinh 1 phái mạnh, kể từ cơ lập rời khỏi một dòng tộc ở bên kia.^[10][11][12] Một hậu duệ của ông vẫn tìm tới VN, cây bút đàm hán tự động với ông Lê Khắc Hòe. Sau cơ ông Hòe với viết lách bài xích "Người Triều Tiên lên đường buôn bán sâm là hậu duệ của Mạc Đĩnh Chi", mong muốn dò thám bọn họ Mạc nhằm nhận bọn họ, đăng bên trên An Nam tập san số 4 năm 1926.^[b] Sau này Vũ Hiệp thuế tập dượt và đăng bên trên tập san Nghiên cứu vãn Sử số 2, 1996 bên trên Thành phố Xì Gòn.

Chỉ dẫn[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Sách tham lam khảo[sửa | sửa mã nguồn]

• Đại Việt sử ký toàn thư, Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên,...; Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội Thành Phố Hà Nội, 1993.
• Việt sử tiêu xài án, Soạn fake Ngô Thì Sĩ,Dịch giả: Hội VN Nghiên cứu vãn Liên Lạc Văn hóa Á Châu. Nhà xuất bản: Văn Sử 1991.
• Lịch triều hiến chương loại chí, Tập 1, Soạn fake Phan Huy Chú, Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất bạn dạng dạy dỗ, 2005.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Mạc Thúy
• Mạc Đăng Dung

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]