Cô Đôi Thượng Ngàn

Bách khoa toàn thư hé Wikipedia

Cô Đôi Thượng Ngàn (Hán-Nôm: 姑對上𡶨) là một trong vị thần vô Đạo Mẫu nước Việt Nam. Cô Đôi Thượng Ngàn được thờ ở nhiều di tích lịch sử đền rồng và phủ ở phía Bắc nước Việt Nam và được ca tụng trong mỗi ca khúc hát văn có tiếng có tên "Cô Đôi Thượng Ngàn".

Truyền thuyết Cô Đôi Thượng Ngàn[sửa | sửa mã nguồn]

Cô Đôi Thượng Ngàn vốn liếng là Sơn Tinh công chúa con cái Đế Thích bên trên Thiên Cung. Sau cô ngày lễ noel xuống khu đất Tỉnh Ninh Bình thực hiện đàn bà một quan lại y sĩ chúng ta Hà, chúa khu đất người Mường ở vùng rừng núi Cúc Phương Nho Quan.^[1] Khi hạ sinh, Cô Đôi cực kỳ xinh đẹp: domain authority Trắng, tóc đen sạm óng ả mượt tuy nhiên, mặt mũi tròn xoe, sống lưng ong nhỏ gọn. Năm cô lên tứ tuổi tác, mái ấm gia đình vị quan lại y sĩ gửi cho tới thực hiện quan lại ở thị xã Cao Phong, tỉnh Hòa Bình. Sau này cô được Mẫu Thượng Ngàn mang đến học tập đạo quy tắc sẽ giúp đỡ dân. Rồi Khi về thiên, cô được Mẫu Thượng Ngàn truyền mang đến vạn quy tắc, gửi gắm mang đến cô dạy dỗ người rừng biết thống nhất về ngôn từ. Lúc thanh rảnh rỗi cô về ngự cảnh đá lâm núi rừng ở khu đất Tỉnh Ninh Bình quê ngôi nhà, vô thân phụ lừa lọc đền rồng đuối, cô nằm trong chúng ta tiên phái nữ ca hát sung sướng thú bên trên dốc Sườn Bò (nay nằm trong xã Văn Phương, Nho Quan). Có Khi cô biến hóa hình thành người thiếu thốn phái nữ xinh đẹp mắt, luận đàm văn thơ với những bậc danh sĩ, tương truyền cô cũng tương đối xuất sắc văn thơ, thực hiện biết bao kẻ cần mến phục. Cô Đôi cũng chính là tiên cô quản lý kho lộc Sơn Lâm Sơn Trang, người trần thế ai nhất tâm thì thông thường được Cô Đôi ban thưởng, nhược vì thế với nợ tuy nhiên ko mau trả lễ cô lại bắt đền rồng nặng nề rộng lớn.^[2]

Cô Đôi Thượng cực kỳ hoặc ngự về đồng, vì như thế nổi tiếng cô lẫy lừng người nào cũng nghe biết, môn đệ cô tấp nập vô số và cô cũng hoặc bắt đồng. Trong đại lễ khai đàn hé phủ người tao thông thường dưng lễ vàng cây lên 4 vi tiên cô là Cô Đôi, Cô Bơ, Cô Chín và Cô Bé, vô bại liệt Cô Đôi thông thường là giá chỉ cô ngự về trước tiên (mở khăn mang đến sản phẩm cô) nhằm triệu chứng lễ. Khi cô về ngự thông thường khoác áo lá xanh rờn hoặc quầy đen sạm và áo xanh rờn (ngắn cho tới hông), bên trên đầu với người sử dụng khăn (khăn von hoặc khăn vấn) kết trở thành hình đóa hoa, cũng có thể có một trong những điểm dưng cô áo xanh rờn, team khăn đóng góp (khăn đai dây) và thắt lét xanh rờn, nhị mặt mũi với sở hữu nhị đóa hoa. Cô về đồng thông thường khai cuông rồi múa bùi nhùi, múa tay tiên hái tài hái lộc mang đến tiểu đồng.

Xem thêm: ai là người lãnh đạo cuộc kháng chiến chống tống năm 981

Đền chủ yếu thờ Cô Đôi Thượng Ngàn bên trên thôn Bồng Lai, xã Văn Phương, Nho Quan, Tỉnh Ninh Bình, ngay lập tức bên trên lối vô rừng vương quốc Cúc Phương. Khi cô về ngự, đoạn hát văn đầu thông thường thỉnh:^[3]

"Bồng Lai là cảnh Thiên Thai

Tấu Cô Đôi Thượng đại tài ai qua quýt

Hầu Vua hầu Mẫu bơ tòa

Tiếng tăm lẫy lừng Vua Bà yêu thương thương

Về đồng tấn công phấn soi gương

Lược ngà chải chuốt, đai chạc vấn đầu"

Thờ phụng[sửa | sửa mã nguồn]

Cô Đôi Thượng Ngàn được lập đền rồng thờ ở nhiều điểm tuy nhiên cần thiết nhất là 2 điểm gắn với việc tích sinh và hóa của cô ý là Đền Thượng Bồng Lai ở Tỉnh Ninh Bình và Đền Bồng Lai Thượng ở Hòa Bình.

Xem thêm: kang là ai

Đền Cô Đôi Thượng Ngàn nằm tại vị trí thôn Bồng Lai, xã Văn Phương, Nho Quan, Tỉnh Ninh Bình. Đền được xây cất kể từ thời Trần và được trùng tu rất nhiều lần, đến giờ với phong cách xây dựng theo phong cách chữ Nhất bao gồm 3 lừa lọc cái phẳng lì lợp ngói vảy. Đền thờ Cô Đôi còn mang tên gọi là Miếu Thượng hoặc Đền thờ Mẫu Thượng Cô Đôi Bồng Lai. Tương truyền, mái ấm gia đình Cô Đôi với công phu chung Vua tấn công quân giặc Tống. Phía trước chi phí bái với ban thờ Quan Giám Sát, chi phí bái thờ Hội đồng Tứ Phủ, nhị mặt mũi thờ Đức Thánh Trần Triều, Chúa Sơn Trang. Gian thượng bái thờ Cô Bản Đền và Chúa Thượng Ngàn. Trong cung cấm thờ tượng Cô Đôi Thượng Ngàn và thờ Nàng Ân, Nàng Ái là nhị hầu cận của Cô. Phía sau cô là Tam Tòa Thánh Mẫu và Chầu Quỳnh, Chầu Quế hầu cận của những Thánh Mẫu, lừa lọc mặt mũi Tả thờ Bà chúa Sơn Trang và thập nhị tiên nường (12 tiên cô). Đền còn lưu giữ sắc phong của Vua Khải Định phong mang đến Cô Đôi Thượng Ngàn là Thượng đẳng thần.^[4]
Đền Bồng Lai ở vô động Thiên Thai, chống núi Đầu Rồng, thị xã Cao Phong, thị xã Cao Phong, tỉnh Hòa Bình. Vùng khu đất tuy nhiên vị quan lại chúng ta Hà sau đây đang được dịch rời kể từ Nho Quan - Tỉnh Ninh Bình cho tới nhằm lập nghiệp. Đền Bồng Lai Cao Phong cổ đang được với kể từ lâu lăm, trải qua quýt thăng trầm của thời hạn chỉ với truất phế tích bên trên khu đất nền điểm xưa. Đây là ngôi đền rồng vừa được xây cất lại năm trước đó - năm trước. Tương truyền đó cũng đó là điểm hóa của Cô Đôi Thượng Ngàn. Đền còn tạo được nhị đạo sắc phong của những đời vua. Đây là ngôi đền rồng được tỉnh Hòa Bình quan hoài đặc biệt quan trọng.
Phủ Châu Sơn: nằm tại vị trí xã Phú Sơn, Nho Quan, Tỉnh Ninh Bình. Lễ hội phủ Châu Sơn ra mắt vào trong ngày 12 mon 11 âm lịch thường niên bên trên xã Phú Sơn, thị xã Nho Quan. Lễ hội được tổ chức triển khai nhằm mục đích tôn thờ, tưởng niệm Sơn Tinh công chúa. Tương truyền, Sơn Tinh công chúa là con cái vua Đế Thích bên trên thiên cung. Bà ngày lễ noel xuống trần thế, vùng khu đất Tỉnh Ninh Bình thời nay, thực hiện đàn bà một chúa khu đất vùng đá lâm, sau đây bà theo dõi hầu Lê Mại Đại Vương (chính là khuôn mẫu Thượng Ngàn) học tập đạo quy tắc sẽ giúp đỡ dân.^[5]
Phủ Kim Đôi, xã Gia Lâm, thị xã Nho Quan, Tỉnh Ninh Bình. Tại di tích lịch sử còn lưu tạo được một trong những đồ vật có mức giá trị lịch sử hào hùng - văn hóa truyền thống. Di tích Phủ Kim Đôi tiêu biểu vượt trội mang đến tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ của những người Việt bên trên địa phận thị xã Nho Quan trình bày riêng biệt và tỉnh Tỉnh Ninh Bình trình bày công cộng.^[6]
Đình Mỹ Hạ ở Gia Thủy, Nho Quan vốn liếng là điểm thờ Đinh Tiên Hoàng và Dương Vân Nga cũng có thể có phủ thờ Cô Đôi Thượng Ngàn.
Đền thờ Cô Đôi ở ngay gần đền rồng Đông Cuông, xã Đông Cuông, thị xã Văn Yên, Yên Bái.
Đền Đôi Cô, phường Nông Tiến, thành phố Hồ Chí Minh Tuyên Quang thờ phụng và ngưỡng vọng cô song Thượng Ngàn và cô bơ Thoải Cung.
Đền Đôi Cô - Cầu Má phía trên Km15 quốc lộ 2A, nằm trong xã Đạo Đức, thị xã Vị Xuyên, Hà Giang thờ cô song Thượng Ngàn và cô bơ Thoải Cung.
Đền thờ Cô Đôi Thượng Ngàn ở Sa Pa đang được xây cất không ngừng mở rộng thêm thắt, miền thượng ngàn kể từ Tỉnh Lào Cai cho tới Sa Pa với thật nhiều đền rồng thờ những Cô (Cô bé nhỏ Tả Van, cô Đôi Thượng Ngàn...)

Một số kiệt tác hát văn[sửa | sửa mã nguồn]

Văn Cô Đôi Thượng Ngàn[sửa | sửa mã nguồn]

Bồng Lai là cảnh thiên thai Tấu Cô Đôi Thượng đại tài ai qua Hầu vua hầu khuôn mẫu thân phụ toà Tiếng tăm lẫy lừng chúa bà yêu thương thương Về đồng tấn công phấn soi gương Lược ngà chải chuốt chạc cương team đầu Rong đùa quán Sở, Tần lầu Xe giá chỉ lên chầu thượng đế vua cha Đệ tử Cô vô số hằng hà Chiêu tài tiếp lộc xa gần mang đến đồng Hầu vua hầu khuôn mẫu bơ toà Vua thân phụ cũng quý, chúa bà yêu thương thương Về đồng tấn công phấn soi gương Khăn xanh rờn lấy chít chạc cương team đầu Rong đùa quán Sở, Tần lầu Loan giá chỉ lên chầu thưọng đế vua cha Đền thờ Cô vô số hằng hà Ban tài tiếp lộc xa gần mang đến đồng. Đứng bên trên ngàn rừng xanh rờn chén ngát Thấy cô về tưởng Phật quan lại âm Tay đàn mồm hát ca ngâm Điểm nhiều điểm đót giờ đồng hồ trầm nhặt khoan Vượn bên trên non ru con cái rầu rĩ Chim bên dưới ngàn năn nỉ véo von		Vui về thú cảnh Sơn Lâm Bà mường cô thượng ca dìm đùa bời Cảnh núi rừng sương rơi lác đác Thú thơ mộng càng ngự càng vui Ba lừa lọc lầu đuối thảnh thơi Sớm rong đỉnh núi tối ngồi sườn non Ca rằng tang tính cách tang Ai ơi với biết cô ngàn tôi chăng Bốn bề hiu quạnh vắng ngắt tanh Măng tre măng lứa nẩy xanh rờn giàn giụa ngàn Chắp tay bái lễ bái cô ngàn Sơn Tinh công chúa giáng đàn triệu chứng đây Trần lừa lọc hồ nước dễ dàng ai hay Mời cô lai giáng đền rồng này triệu chứng minh Hiệu cô là công chúa Sơn tinh Mặt tròn xoe đai nguyệt má in phấn hồng Da cô Trắng tựa tuyết đông Tóc dà dà biếc sống lưng ong nhẹ nhàng dàng Chân cô trả nhởn trả nhang Bước nào là bước ấy tiên nường nguyệt nga Chạnh lòng vàng đá người ta Chau mi quân tử xót xa xăm anh hùng Mỗi năm đẹp mắt một óc nùng Dạy chim oanh hót chúng ta nằm trong văn nhân		Vẻ nào là vẻ chẳng thêm thắt xuân Éo le nhiều nỗi thanh tân đùa bời Tốt tươi tắn mồm nở hoa cười Đáng xinh xứng đáng lịch xứng đáng người thuyền quyên Nàng ân nường ái kề bên Cô Lan cô Huệ Chúa Tiên Thượng Ngàn Non xanh rờn nước biếc suối vàng Sơn Trang cảnh ấy lại càng lâng lâng Có phen cô dạy dỗ người rừng Nói rời khỏi trăm giờ đồng hồ như thể công cộng ngôn từ Theo hầu Diệu tín thiền sư Anh linh có tiếng núi rừng đá trang Ngự đá lâm Bồng Lai Tiên Cảnh Cô Đôi ngàn vạn quy tắc anh linh Tiên Cô biến hóa hoá hiện tại hình Cung thỉnh những cỗ đá tinh ma ngự về Chữ hải dương đề Đại vương vãi Lê Mại Phép Khuông phù quốc thái dân an Thỉnh cô triệu chứng giám đàn tràng Độ mang đến tiểu đồng an khang - thịnh vượng đời đời kiếp kiếp.