Đảng Lập hiến Đông Dương

Bách khoa toàn thư ngỏ Wikipedia

Đảng Lập hiến Đông Dương Parti constitutionaliste Indochinois Bạn đang xem: ai là người đứng ra thành lập đảng lập hiến ở việt nam năm 1923

Lãnh tụ	Bùi Quang Chiêu
Thành lập	Tên gọi này xuất hiện tại đợt trước tiên ngày 17/4/1919.
Báo chí	Tribune Indigène L'Echo Annamite Đuốc Nhà Nam Tribune Indochinoise Lục tỉnh Tân văn
Ý thức hệ	Chủ nghĩa lập hiến
Thuộc quốc gia	Liên bang Đông Dương

Đảng Lập hiến Đông Dương (tiếng Pháp: Parti Constitutionaliste Indochinois) là một trong chủ yếu đảng hoạt động và sinh hoạt ở Nam Kỳ nhập những năm 1910 cho tới 1930. Đảng này bởi Bùi Quang Chiêu, một kỹ sư canh nông, với quốc tịch Pháp, cũng chính là hội trưởng Hội Trí Tri và công ty cây bút tờ La Tribune Indochinoise xây dựng.

Người sáng sủa lập[sửa | sửa mã nguồn]

Bùi Quang Chiêu xuất thân thích kể từ mái ấm gia đình mái ấm nho tuy nhiên trọn vẹn theo đuổi Tây học; năm 21 tuổi tác (năm 1893) ông chuồn du học tập lịch sự Algérie rồi lịch sự Pháp học tập ở ngôi trường kỹ sư canh nông Institut National Agronomique. Trở về nước ông làm thuê chức mang đến tổ chức chính quyền nằm trong địa Pháp với cương vị kỹ sư nông nghiệp.

Năm 1917, Nguyễn Phú Khai nằm trong Bùi Quang Chiêu tổ chức triển khai xuất bạn dạng tờ báo Tribune Indigène (Diễn đàn Bản xứ). Ngày 17/4/1919, bên trên manchette tờ báo xuất hiện tại loại chữ “cơ quan tiền ngôn luận của Đảng Lập hiến” (Organe du Parti Constitutionaliste). Đến năm 1925, Bùi Quang Chiêu lịch sự Pháp cùng theo với Dương Văn Giáo hoạt động cách tân ở Đông Dương và nài quy tắc xây dựng Đảng Lập hiến đầu tiên theo đuổi Đạo luật 1901 của nước Pháp. Đến ngày 20/10/1926, Đảng Lập hiến được cho phép hoạt động và sinh hoạt đầu tiên ở Pháp. Tờ Tribune Indigène (Diễn đàn Bản xứ) thay đổi trở nên tờ Tribune Indochinoise (Diễn đàn Đông Dương) với phụ bạn dạng ở châu Âu^[1].

Tuy gọi là Đảng tuy nhiên những Đảng Lập hiến lại tổ chức triển khai tương tự như một câu lạc cỗ chủ yếu trị của giới điền công ty, nghiệp công ty, công chức người Việt ở Nam kì.

Lực lượng[sửa | sửa mã nguồn]

Đảng Lập Hiến với lực lượng nhập cuộc đa phần là kẻ Việt nằm trong bộ phận giai cấp cho tư sản dân tộc bản địa, đại địa công ty, học thức tè tư sản, một trong những là quân lính đáp ứng nhập mặt hàng ngũ quân group thực dân Pháp. Đảng này hoạt động và sinh hoạt đa phần ở Nam Kỳ. Một số anh hùng tiêu biểu vượt trội của Đảng Lập hiến ở Nam kì là Bùi Quang Chiêu, Nguyễn Phan Long, Trương Văn Chắc, Dương Văn Giáo, Nguyễn Văn Sâm, Nguyễn Văn Thinh, Trần Văn Khá...

Trong năm 1930 vẫn ra mắt một trận luận chiến thân thích tờ Đuốc mái ấm Nam của Nguyễn Phan Long và cây cây bút Phan Khôi của Trung lập báo. Qua cuộc luận chiến này, nhất là nhập loạt bài bác về Đảng Lập hiến đã hỗ trợ mang đến tất cả chúng ta hiểu rộng lớn về việc hoạt động xây dựng và cách thức hoạt động và sinh hoạt của đảng này:

“Ông Bùi Quang Chiêu nằm trong ông Dương Văn Giáo đứng hình thành đảng Lập hiến bên trên mặt mũi Pháp, với lấy điều lệ của đảng trình bên trên dinh cơ quận Seine. Đến khi về mặt mũi này, ông Bùi với lấy điều lệ ấy cho tới trình ở chánh phủ Nam kì, Từ khi bại cho tới giờ (1930-TG) ko thấy chánh phủ vấn đáp mang đến ông về việc bại sao không còn. Nhơn vì như thế chánh phủ ko tuyên tía rằng đã nhận được được điều lệ của đảng, ko nhìn nhận đảng nên đảng Lập hiến như thể ko xây dựng một cơ hội đầu tiên. Đó là vì như thế không đủ loại lao lý mối quan hệ ấy tuy nhiên đảng Lập hiến không tồn tại đầy đủ danh nghĩa đặng họp hội đồng, lựa đảng viên…”^[2].

Qua bại thể thấy Đảng Lập hiến mặc dù gọi là Đảng tuy nhiên thiệt hóa học chỉ là một trong group chủ yếu trị bao gồm những điền công ty, nghiệp công ty, trí thức… với vị thế nhập xã hội Nam kì bên dưới sự cổ động của những tờ báo bởi group này lập rời khỏi như La Tribune Indegènè, L’Écho Annamite, Đuốc mái ấm Nam,...

Chủ trương[sửa | sửa mã nguồn]

Chủ trương của Lập hiến Đảng là đấu giành hiền hòa, thỏa hiệp với thực dân Pháp nhập vào đầu thập kỷ trăng tròn của thế kỷ trăng tròn nhằm mục đích giành quyền hạn về kinh tế tài chính cho những người Việt, công ty trương dành riêng song lập dân tộc bản địa trải qua việc duy tân, thu nhập và cải tiến và phát triển văn hóa truyền thống mới mẻ theo đuổi phương Tây.

Xem thêm: ai là thánh

Khi Alexandre Varenne qua loa Đông Dương chấp nhiệm thực hiện toàn quyền năm 1925 thì đảng Lập hiến biên soạn "Le cahier des vœux" 50 trang thể hiện một trong những nguyện vọng về cách tân giấy tờ thủ tục nhập tịch công dân Pháp, quy tắc thống trị, nền dạy dỗ, lệ nghĩa vụ quân sự, và tự tại báo chí truyền thông, đại nhằm đều trực thuộc phạm vi giới hạn chứ không cần thử thách gì tổ chức chính quyền. Varenne hứa hứa tiếp tục xét cải tổ một trong những điểm về ngạch công chức cho những người Việt và được mở thêm ngôi trường sở tuy nhiên không thay đổi lập ngôi trường giới hạn chỗ đông người tập luyện họp và phê duyệt với báo chí truyền thông giờ đồng hồ Việt.^[3]

Cơ quan tiền ngôn luận[sửa | sửa mã nguồn]

Tribune Indigène là tờ báo giờ đồng hồ Pháp trước tiên của những người Việt, thành lập mon 8 năm 1917 ở Nam Kỳ lý do Nguyễn Phú Khai xây dựng tuy nhiên ngân sách đầu tư bởi cơ quan chỉ đạo của chính phủ Liên bang Đông Dương đài lâu. Ông với lập ngôi trường bài bác Hoa, thông thường sử dụng báo cổ động đấu giành kinh tế tài chính với Hoa kiều.^[4] Ông cũng chính là người Việt trước tiên ngỏ nhà máy sản xuất gạo năm 1915 tuyên chiến đối đầu với những người Hoa ở Mỹ Tho.

Sau Lúc Đảng Lập Hiến của Bùi Quang Chiêu thành lập thì báo Tribune Indigène được sử dụng thực hiện phòng ban ngôn luận của Đảng. Hai tờ L'Echo Annamite và Đuốc Nhà Nam cũng nằm trong Đảng nằm trong phân phát động rần rộ chiến dịch tẩy chay sản phẩm & hàng hóa người Hoa năm 1919 và cỗ vũ việc nhập cuộc những hoạt động và sinh hoạt tài chủ yếu, ngân hàng nhập nền kinh tế tài chính của những người Việt nhập thân thích những năm 1920.^[5]

Các báo này sau dùng để làm gửi đạt yên cầu bình quyền thân thích người Việt và người Pháp nên mon hai năm 1925 tờ Tribune Indigène bị cơ quan chỉ đạo của chính phủ Thuộc địa xay cần đình bạn dạng. Sang năm tiếp theo, 1926 tờ Tribune Indochinoise mới mẻ thành lập (F H Schneider đứng tên) phục hoạt thực hiện khẩu ca của Đảng.^[6] Báo này hoạt động và sinh hoạt cho tới năm 1942 thì dứt.^[7] Tờ Lục tỉnh Tân văn của Nguyễn Văn Của và Lê Quang Liêm cũng khá được dùng để làm phòng ban ngôn luận của Đảng Lập hiến.

Uy tín và hoạt động[sửa | sửa mã nguồn]

Dưới sự phân phát động và kiên trì đấu giành của Đảng Lập hiến, những trào lưu tẩy chay khách hàng trú (1919), phòng độc quyền cảng TP.Sài Gòn (1923) vẫn tạo nên những gửi vươn lên là tích cực kỳ và tạo nên vệt ấn nhập cuộc sống chủ yếu trị - xã hội nằm trong địa. Từ những thành công xuất sắc này, Đảng Lập hiến vẫn đấu giành nhằm không ngừng mở rộng con số member người Việt nhập Hội đồng quản lí phân tử và cử tri đoàn người Việt nhập năm 1922. Nguyễn Phan Long đại diện thay mặt mang đến Đảng Lập hiến vẫn giành được ghế Phó Chủ tịch Hội đồng quản lí phân tử. Vào năm 1926, nhập số 10 ghế dành riêng cho những người bạn dạng xứ nhập Hội đồng Quản phân tử Nam Kỳ thì đảng viên Đảng Lập Hiến thắng cử cả 10. Toàn quyền Alexandre Varenne cũng trầm trồ mong muốn lắng tai nguyện vọng của Đảng Lập Hiến tuy nhiên ngoài những việc không bổ nhiệm viên thống đốc Nam Kỳ thủ cựu là Maurice Cognacq, Varenne chỉ hứa hứa cứu vãn xét chứ không cần thỏa mãn nhu cầu được bao nhiêu nguyện vọng tự tại xã hội của những người Việt.^[3] Cao điểm của Đảng là nhập những năm 1930 Lúc Bùi Quang Chiêu thực hiện đại diện thay mặt Nam Kỳ bên trên Thượng Hội đồng Thuộc địa ở thủ đô chủ yếu quốc Paris trong những khi Nguyễn Phan Long và những đảng viên không giống thắng cử nhập Hội đồng Quản phân tử Nam Kỳ và Hội đồng thành phố Hồ Chí Minh TP.Sài Gòn.

Một sự khiếu nại khá quan trọng đặc biệt so với Bùi Quang Chiêu và những người dân Lập hiến ở Nam kì là chuyến hành trình cho tới Calcutta dự Đại hội đợt loại 43 của Đảng Quốc đại đè Độ (1929) của Bùi Quang Chiêu và Dương Văn Giáo. Chuyến chuồn với cực kỳ tăng thêm ý nghĩa với Bùi Quang Chiêu vì như thế đấy là trước tiên Bùi Quang Chiêu được chuồn sang 1 xứ nằm trong khu vực Tây không giống ngoài Pháp và dự đại hội của một đảng theo đuổi lối lối đấu giành hiền hòa của đè Độ, và một khuynh phía tuy nhiên Chiêu và Đảng Lập hiến đang được theo đuổi xua. Bùi Quang Chiêu coi sự khiếu nại này là hành vi trước tiên nhập cuộc sống quốc tế của những người Annam ở Viễn Đông^[8]. Bùi Quang Chiêu và Dương Văn Giáo vẫn bắt gặp những điều khiển cốt tử của Đảng Quốc đại đè Độ nhập xuyên suốt thời hạn ở Calcutta. Và cũng nhân chuyến hành trình, Bùi Quang Chiêu và Dương Văn Giáo vẫn chào thi sĩ Rabindranath Tagore cho tới VN nhập năm 1929.

Đường lối của Diệp Văn Kì thể hiện vẫn được những người dân điều khiển Đảng Lập hiến kiên trì tiến hành. Trong phiên group họp Hội đồng quản lí phân tử Nam kì ngày 11/9/1935, Bùi Quang Chiêu đã mang một ý kiến đề xuất người Việt được ứng cử chức Nghị trưởng Hội đồng quản lí hạt:

Xem thêm: rahul raj singh là ai

“Người Nam Shop chúng tôi thời nay vẫn tấn hóa nhiều, cho tới nỗi trong những hội nghị ở phía trên hoặc ở đoạn phi thường Nam từng cộng đồng sống lưng đấu cật đề huề thao tác với những người Pháp ngang mặt hàng đồng tài đồng mức độ, Shop chúng tôi lấy thực hiện mừng rỡ mừng thời nay được nhập tịch nhập loại mái ấm gia đình người Pháp vì như thế loại tình luyến ái tuy nhiên nước Pháp vẫn đối đãi với tất cả chúng ta nhiền đợt vậy. Theo sự tấn hóa ấy thiết tưởng loại luật đạo 1922 thời nay không khớp thời ăn ý lẽ nữa. Vậy Shop chúng tôi lăm le nài cơ quan chỉ đạo của chính phủ bỏ vứt loại luật đạo bất vô tư ấy chuồn.” ^[9]

Đề nghị của Bùi Quang Chiêu đã trải dư luận ở Pháp tương đương VN sôi sục ^[10]. Trước yêu thương sách này của Bùi Quang Chiêu, năm 1936, Tổng Thống Pháp Albert Leburn vẫn rời khỏi nghị lăm le được chấp nhận người Annam cũng khá được cử thực hiện Nghị trưởng Hội đồng quản lí phân tử. Nhóm nghị sĩ Pháp và Việt nhập Hội đồng quản lí phân tử Nam kì vẫn thỏa thuận hợp tác tiếp tục luân phiên chức nghị trưởng thân thích người Pháp và người Việt theo đuổi từng năm ^[11] . Sau 2 năm tiếp tục người Pháp thực hiện nghị trưởng, nhập phiên mở màn kì họp Hội đồng quản lí phân tử ngày 01/9/1938, Bùi Quang Chiêu được hầu như member hội đồng bầu thực hiện nghị trưởng Hội đồng quản lí phân tử. Đến mon 6/1939, Thượng Công Thuận cũng khá được bầu lưu giữ chức ấy[^[12]]. Dù vậy Đảng Lập Hiến ko bao nhiêu để tâm nhập việc hoạt động quần bọn chúng làm việc tuy nhiên chỉ nhìn nhập giới trung lưu người Việt. Ưu tiên của Đảng là thỏa hiệp với tổ chức chính quyền nằm trong địa nhằm đạt được tiến thủ cỗ xã hội và đồng đẳng với những người Pháp rồi tiến thủ cho tới tự động trị. Trong Lúc bại tổ chức chính quyền thuộc địa phương thì lưu giữ mãi thái hộ trì đình và ko thực tâm cải phương pháp để giữ lại quyền lực tối cao nên Đảng Lập Hiến bị tổ chức chính quyền phân bổ. Chính ngôi trường mặt mũi chủ yếu quốc Pháp cũng quay trở lại với lối lối thủ cựu khiến cho Đảng Lập Hiến ko đạt được cách tân gì mặc dù là phương án nhã nhặn.^[3] Dường như những đảng viên đại bộ phận vì như thế là công chức phụ thuộc vào trong nhà núm quyền nên không đủ can đảm bay ly hẳn với quyết sách nằm trong địa. Do vậy sự đấu giành chủ yếu trị của mình bị giới hạn, ko cải tiến và phát triển rộng rãi điểm nhằm chuồn sâu sắc nhập giai tầng bị trị.

Do tổ chức triển khai thong thả và tùy thuộc vào một vài ba cá thể tiêu biểu vượt trội, nội cỗ Đảng Lập hiến thông thường ra mắt xích míc. Nguyễn Phan Long dần dần ngả hoạt động và sinh hoạt với giáo phái Cao Đài, thực hiện tách lực lượng của tập thể nhóm Lập hiến. Năm 1937 thì Nguyễn Văn Thinh lập rời khỏi Đảng Dân công ty Đông Dương, hấp dẫn một trong những rất lớn giới trình độ chuyên môn người Việt khiến cho tác động của Đảng Lập hiến càng suy tách. Trong cuộc bầu cử năm 1939, cả tía ứng viên của Đảng Lập hiến đều thất cử, ghi lại thời kỳ suy thoái và phá sản và mất mặt bóng bên trên chủ yếu ngôi trường.^[13]

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

Danh sách tổ chức triển khai chủ yếu trị Liên bang Đông Dương

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

^ Võ Phúc Toàn (2020), Về việc người Việt lưu giữ chức Nghị trưởng Hội đồng Quản phân tử Nam kì qua loa một vài ba tư liệu báo chí truyền thông, tập san Nghiên cứu vãn và Phát triển, số 6 (160),2020, tr.111-112.
^ Lại Nguyên Ân thuế tầm (2006), Tác phẩm đăng báo 1930 của Phan Khôi, Nxb. Hội Nhà văn. tr.320.
^ ^a ^b ^c Carter, Jay. "A Subject Elite: The First Decade of the Contitutionalist Party in Cochinchina, 1917-1927". The VN Forum No 14, 1994. tr 212-22
^ Goscha, Christopher E. "Widening the Colonial Encounter: Asian Connections Inside French Indochina During the Interwar Period". Modern Asian Studies. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2008. tr 13-4
^ Lessard, Micheline. "Organisons-nous! Racial Antagonism and Vietnamese Economic Nationalism in the Early Twentieth Century". French Colonial History - Vol 8. Ann Abor, MI: Michigan University Press, 2007. tr 171-201
^ Goscha, Christopher E. "Annam and Vietnam in the New Indochinese Space, 1887-1945". Asian Forms of the Nation. Richmond, UK: Curzon Press, 1996. tr 107
^ Smith, R B. "Bui Quang Chieu and the Constitutionalist Party in French Cochinchina, 1917-30". Modern Asian Studies. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1969. tr 131-50
^ Agathe Larcher-Goscha and Kareem James Abu-Zeid (2014), “Bùi Quang Chiêu in Calcutta (1928): The Broken Mirror of Vietnamese and Indian Nationalism”, Journal of Vietnamese Studies, Vol. 9, No. 4 (Fall 2014), p. 92.
^ Hoàng Sơn (1935), “Về buổi Hội đồng quản lí phân tử Nam kì”, báo Ánh sáng, số 44, 26/9/ 1935, tr.1 & 4.
^ Xem tăng Hoàng Sơn (1935), “Về buổi Hội đồng quản lí phân tử Nam kì”, báo Ánh sáng, số 44, 26/9/ 1935, tr.1 & 4 và C.L, “Người Annam với quyền thực hiện nghị trưởng hội đồng quản lí phân tử không?”, Hà Thành ngọ báo, số 2434, ngày 09/10/1935, tr.1 & 6.
^ Công luận báo, số 7793, 01/9/1938.
^ Sài Gòn, số 14142, 7/6/1939
^ Vũ Ngự Chiêu. Các vua cuối mái ấm Nguyễn 1884-1945 Tập 3. Houston, TX: Văn hóa, 2000. tr 825-6